Geçit hakkı, başkasının arazisinden geçmek hakkıdır. Bu hak Medeni Kanunun 748. maddesine göre bir irtifak hakkı olarak tapu siciline tescil edilir.
Bu hak bir şahıs veya taşınmaz lehine kurulabilir. Şahıs gerçek veya tüzel kişi olabilir.
Müşterek mülkiyette bir paydaşın tek başına bu hakkı tesis etmesi mümkün olmayıp, tüm paydaşların işleme katılmaları gerekir. Geçit hakkı, bedelli veya bedelsiz olarak kurulabilir.
Medeni Kanunun "Zorunlu Geçit" başlığını taşıyan 748. maddesine göre, genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan taşınmaz maliki karşılığını tam ödemek kaydıyla komşularının kendisine uygun bir yeri yol olarak bırakmalarını mahkemeden talep edebilir.
Mahkeme bu talep doğrultusunda karar verirse yolun yeri haritaya bağlanır ve kararın kesinleşmesinden sonra tapu sicilinin irtifak hakları sütununda gerekli tescil yapılır.
1) İşleme konu taşınmaz mala ait, tapu senedi, yoksa taşınmaz malın ada ve parsel numarasını belirtir belge veya malikin sözlü beyanı,
2) Tarafların fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya avukat kimliği ile vesikalık fotoğrafları, T.C. Kimlik ve vergi numarası,
3) İşlem taraflarında temsilci sıfatıyla katılan var ise, temsile ilişkin belge.
4) Geçit hakkı mahkeme kararı ile kuruluyorsa kesinleşmiş mahkeme kararı,
5) Geçit hakkı pafta üzerinde de bir işlem yapılmasını gerektiriyorsa taşınmaz malların bulunduğu yere göre belediye encümeni veya il idare kurulunun olumlu kararı ve değişiklik beyannamesi. (Kadastro Müdürlüğünce üst yazıya bağlanmış 3 takım "kadastro görmeyen yerlerde 2 takım" dosya). (TKGM. Gn.1993/6 eki yönerge)
BİR TARAFTAN......:Abdil ER : Şakir oğlu
DİĞER TARAFTAN:Selma DEMİR : Mehmet kızı
aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır.
Gölcük Yenimahalle'de ada 121, Parsel 10 numarasını teşkil eden 180 m2 miktarındaki bahçeli kargir evin tamamı Abdil ER adına,121 ada 11 Parsel numaralı 348.80 m2 miktarındaki Bahçeli kargir evin tamamı Selma DEMİR adlarında kayıtlı iken;Belediye Encümeninin 7.11.1998 tarih ve 1001 sayılı kararı ile tasdik edilen ve Kadastro Müdürlüğünce kontrol edilen 30.11.1998 tarihli değişiklik beyannamesinde gösterildiği şekilde yol cephesi 1 metre genişliğinde ve 10 m. derinliğinde 10 m2.miktarındaki kısım üzerinde 1.000.000.000 (BİRMİLYAR) TL.sı bedel karşılığında 121 ada 11 Parsel lehine 30 yıl müddetle yaya olarak geçit hakkı tesis ettiklerini,Abdil ER'da irtifak hakkı bedelini nakten tamamen ve peşinen Selma DEMİR'den aldığını ve krokili beyannamede gösterildiği şekilde tescilini istediklerini, bu taşınmaz mallar bu güne kadar olan emlak vergilerinin ödenmesinden taraflarının müteselsilen sorumlu olduklarını,taraflarca devir ve temlik için gösterilen değerin bu taşınmaz malın emlak vergisi değerine yeniden değerlendirme oranı uygulanmak suretiyle bulunacak değerden düşük olmadığını, aksi halde aradaki fark için ödenmesi gereken harçların V.U.K. gereğince taraflarından cezalı olarak tahsil edilmesini kabul ettiklerini birlikte ifade ve beyan ettiler.
Geçit hakkının tescili Tapu Sicil Tüzüğünün 30. maddesine uygun olarak irtifak hakları sütununa yapılır.
Şahıs lehine geçit hakkının tescil örneği :
Yararlanan parsele :
c- H : Bu parsel lehine 121 ada 10 parsel aleyhine haritasında gösterilen yerden 30 yıl müddetle Mehmet kızı Selma DEMİR'in yaya olarak geçme hakkı vardır. Tarih - Yevmiye.
Yükümlü parsele :
a- M : Bu parsel aleyhine 121 ada 11 parsel lehine haritasında gösterilen yerden 30 yıl müddetle Mehmet kızı Selma DEMİR'in yaya olarak geçme hakkı vardır. Tarih - Yevmiye.
1) Geçit hakkı tesisinde; genel beyan döneminde beyan edilen emlak vergisi değerinden (diğer yıllarda bir önceki senenin emlak vergisi değerine her yıl Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranı uygulanarak bulunacak değerden) az olmamak üzere bildirilen bedel üzerinden, lehine geçit hakkı tanınandan 492 sayılı Harçlar Kanununa ekli (4) sayılı Tarifenin (20.e) pozisyonu uyarınca Binde 15 oranında tapu harcı tahsil edilir.
Geçit hakkı bedelsiz olarak tanınıyor ise, yine lehine geçit hakkı tesis edilenden (4) nolu pozisyon uyarınca Binde 54 oranında tapu harcı tahsil edilir. Bedelsiz tesis ve devirde ayrıca Damga Vergisi Kanuna ekli (I) sayılı tablonun 1/b pozisyonu uyarınca tutarı her yıl belirlenen miktarda maktu damga vergisi tahsil edilir.
2) Döner Sermaye İşletmesince belirlenen tarifeye göre ücret tahsil edilir