A – Uygulamanın İptali
18 uygulamasına karşı, kişi ancak kendi parseli ile ilgili dava açabilir ve iptal de yalnızca dava açılan parselle sınırlı kalır, uygulamanın tümünü iptal etmez. Ancak, iptal edilen parselin etki sahasında olan bütün parseller de otomatikman etkileneceğinden, dava açılan parsel dışındaki parseller de dolaylı olarak etkilenecektir.
Bir parsel malikinin açtığı dava gereği bir iptal bulunmasına karşın, iptal davasına konu parselin geri döndürülmesinden diğer parseller de etkileniyorsa, etkilenen parsellerin tümünün geri döndürülmesi gerekir. İptal edilen parselin etkilediği alan tespit edilebiliyorsa, o saha ile ilgili geri dönüşüm ve yeni bir uygulamaya ihtiyaç olacaktır.
Ancak çoğu zaman bu etki sahası net olarak belirlenemediğinden tüm uygulama iptal edilmiş gibi tümü hakkında işlem yapılmaktadır. Her durumda geri dönüşüm cetvelinin hazırlanması gerekir.
B – Geri Dönüşüm Cetvelinin Düzenlenmesi
Geri dönüşüm için öncelikle uygulamanın idare mahkemesi tarafından iptal edilmiş olması gerekir.
18 uygulaması iptal edilmesi üzerine ilgili idarenin (belediye ya da valilik), “geri dönüşüm cetveli” hazırlamak suretiyle geri dönüşüm yapmakla yetinebilir. Geri dönüşümün yanı sıra yeni bir uygulama da yapabilir. Geri dönüşümü yapıp, yeni bir uygulama yapmaması tapu müdürlüğü tarafından sorgulanacak bir durum değildir.
Kadastro parsellerinin maliklerinin, imar parseli olduktan sonra değişmiş olması geri dönüşüm ve yeni bir uygulamaya mani değildir. Eski kadastro parsellerinin maliklerinin yerini artık sonradan hak sahibi olan imar parsellerinin malikleri alacaktır.
C – Tapu Müdürlüğünde İşlem Yapılması
18 uygulamasının iptali halinde, İdare Mahkemesinin kararı gereğince Tapu Müdürlükleri tarafından işlem yapılması mümkün değildir. Tapu Müdürlüğü tarafından işlem yapılabilmesi için, iptal katarı gereğince belediyenin geri dönüşüm ya da geri dönüşümle birlikte yeni bir uygulama daha yapması gerekir.
İptale rağmen belediye geri dönüşüm işlemini yapmıyorsa, ilgilisinin; İdare Mahkemesinin kararına dayanarak Asliye Hukuk Mahkemesinde tapu iptali davası açması gerekir. Asliye Hukuk Mahkemesinin kararı gereğince Tapu Müdürlüğünde işlem yapılabilir.
D – Kütüğe İşlenmeyen İptal İşlemi ve Tapu Müdürlüğünün Sorumluluğu
Bir 18 uygulaması iptal edilmesine karşın, durum hakkında Tapu ve Kadastro İdaresine resmi bir intikal bulunmuyorsa, Tapu Müdürlükleri mevcut tescil durumuna göre işlem yapabilir ve de herhangi bir sorumluluk da söz konusu olmaz.
(İlgili idare herhangi bir işlem yapmadığı halde ilgilisi Tapu ve Kadastro İdaresine başvuruda bulunursa, üçüncü şahısların haklarının korunması ve de herhangi bir hak kaybına sebebiyet vermemek bakımından, iptal edilen uygulama ile oluşan parsellerin tapu kütük sayfalarının "Beyanlar" hanesine belirtim yapılmasında yarar bulunmaktadır.)
E – KOP’a Giden Kısmın Geri Dönüşü
Bir uygulama sahasında KOP’tan oluşturulan tesis de varsa bu tesis, uygulama sahası içerisinde yer alan parsellerden yüzölçümleri oranında kesinti yapılmak suretiyle oluşturulmuştur.
KOP'a giden hisse; ilgilisi feragat etmedikçe ya da kamulaştırılmadıkça, o kişi adına tescilli olmaya devam edecektir. Eğer uygulama iptal edilmişse, KOP’a giden kısım da ilgilisine geri döner.
Geri dönüşüm ve yeni uygulamayı sayısal olarak örneklemek gerekirse;
Kadastro parselinin yüzölçümü 1000 m2, DOP oranı %40, KOP'a giden miktar da 9 m2 olsun.
1000 m2'lik parselden %40 kesinti yapıldıktan sonra 600 m2 kalır. Bunun 9 m2'si KOP'a giderse, geriye 591 m2 kalır. Böylece, imar parseline tahsis edilen miktar 591 m2olacaktır.
Geri dönüşüm yapılırken; 591 m2'lik parsel 985 m2 olarak geri dönecektir. 9 m2'lik KOP'taki hisse ise 15 m2 olarak dönecektir. (985 + 15 = 1000 m2).
Böylece, geri dönüşümle birlikte, malik parselinin uygulama öncesindeki yüzölçümüne kavuşmuş olur.
(Not: 2029 tarihli 7181 sayılı Kanun ile KOP uygulamasıona son verilmiştir.)
F – İmar Parseli Satılmışsa KOP’a Giden Kime Döner?
Bir üst başlıkta da belirtildiği gibi KOP'a giden hisse; ilgilisi feragat etmedikçe ya da kamulaştırılmadıkça, o kişi adına tescilli olmaya devam eder. İmar parseline giden hisse ile KOP’a giden hisse artık birbirinden bağımsız parsellerde yer aldığından imar parseli satıldığında, bu satış KOP’a giden kısmı kapsamaz.
O nedenle de bir üst maddedeki örnek ele alınacak olursa geri dönüşünde; 985 m2 yeni malike dönerken, KOP’a giden kısma karşılık olarak 15 m2 yine eski malike döner.
G – İkinci Uygulama ve Yeni DOP Oranı
İdare Mahkemesinin iptali nedeniyle ilgili idare tarafından geri dönüşüm ve yeni bir uygulama yapılıyorsa; ikinci uygulamada yeni bir DOP oranının belirlenmesi mümkündür. Zira önceki uygulama ayrı bir işlem (ki bu işlem iptal edilmiştir). Geri dönüşüm sonrası yapılan uygulama ayrı bir işlemdir.
O nedenle de yeni uygulamada, önceki DOP oranına sadık kalınması gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. (Örneğin; ilk uygulamada DOP oranı %45 ise; ikinci uygulamada bu oranının düşürülmesi mümkündür. Eğer ilk uygulamadaki DOP oranı %45 değil de örneğin %26 olsa idi; uygulamanın iptali nedeniyle olacak ikinci uygulamada bu oran düşürülebileceği gibi arttırıla da bilir.)
Birinci uygulamada sonrası oluşan imar parseli bir başka malike satılmış, KOP’a giden kısım ise halen eski malik üzerinde kaldığı durumda uygulama bozulmuş ve geri dönüşüm ve yeni bir uygulama yapılıyorsa (Yani yukarıda A ve B başlıkları altında örneklendirilen işlem için yeni bir uygulama söz konusu olursa); Ve bu uygulamada örneğin DOP oranı %38 olarak belirlenmişse;
Yeni malikin 985 m2’lik hissesinde; %38’e tekabül eden 374,30 m2 DOP olarak olarak kesilip, geriye kalan (985 – 374,30 = ) 600,70 m2 yer tahsis edilebilir.
Eski malikin 15 m2’lik hissesinde; %38’e tekabül eden 5,7 m2 DOP olarak kesilip, geriye kalan (15 – 5,7 = ) 9,30 m2 yer tahsis edilebilir.
* * *